ĐÔNG TRÙNG HẠ THẢO TỰ NHIÊN – Cordyceps sinensis
Trong thế giới nấm một kg nấm thông thường có giá khoảng $4 một kilogram, Shitake (một loại nấm có hương rất thơm và ngon của Nhật) khoảng gấp đôi giá đó, và nấm cục đen (một trong những loại nấm đắt nhất thế giới, rất nổi tiếng ở Pháp và các nước Nam Âu) có giá khoảng $800 một kilogram. Nhưng không có gì có thể so sánh với loại nấm cực kỳ quý hiếm của châu Á có giá lên tới $50,000 một cân. Trong tiếng Anh, nó được gọi là Nấm ký sinh trên sâu bướm (caterpillar fungus). Nó được biết đến với nhiều tên gọi ở Châu Á như trong tiếng Tây Tạng là yartsa gunbu, có nghĩa là Đông Trùng Hạ Thảo “summer grass, winter worm.”
Đông trùng hạ thảo tự nhiên là một dạng cộng sinh giữa một loài nấm túi có tên khoa học là Cordyceps sinensis (Berk.) Sacc. với sâu non (ấu trùng) của một loài côn trùng thuộc chi Hepialus. Thường gặp nhất là sâu non của loài Hepialus armoricanus. Ngoài ra còn 40 loài khác thuộc chi Hepialus cũng có thể bị Cordyceps sinensis ký sinh.
- Tên Latin: Cordyceps sinensis, Nấm Cordyceps,
- Tên Trung Quốc: Đông Trùng Hạ Thảo (冬蟲夏草Dong Chong Xia Cao, Summer grass-winter worm, Hia tsao tong tchong)
- Tên Nhật Bản: Tochukaso/Tochukasu, Totsu kasu
- Tên Hàn Quốc: Tong ch’ug ha ch’o
- Tên Nepal: Yarsagumba, Jeebanbuti, Sanjivani, Kiraghans
- Tên Tây Tạng Yarchakunbu
- Các tên khác Chong cao, Dong chong cao, Aweto
Britt Bunyard, là Giáo sư thuộc University of Wisconsin và là biên tập của tạp chí Fungi Magazine, giải thích rằng Cordyceps sinensis sống bằng cách ký sinh vào trong cơ thể vật chủ côn trùng, sử dụng chất dinh dưỡng và giết chết côn trùng và ông gọi nó là một “xác ướp sâu bướm” (mummified caterpillar). Trong trường hợp này, côn trùng bị tấn công là sâu non của loài Ngài ma (Hepialus humuli). “Loài sâu bướm này sẽ chui xuống đất ở độ sâu khoảng vài inch. Trong khi đó, nó không biết rằng loài nấm này đã xâm lấn tiêu hóa nó, và khi mùa xuân đến…phá vỡ các mô ở phía đầu và chui ra khỏi sâu bướm”. Như vậy, vào mùa đông nấm bắt đầu ký sinh vào sâu non và làm chết sâu non vì ăn hết chất dinh dưỡng của chúng. Mùa hè ấm áp nấm bắt đầu mọc ra khỏi sâu như một ngọn cỏ và vươn lên khỏi mặt đất vì vậy chúng mới có thuật ngữ Đông Trùng Hạ Thảo. Đầu của ngọn nấm là một thể đệm (stroma) hình trụ thuôn nhọn.
Đông trùng hạ thảo tự nhiên – Cordyceps sinensis (C. sinensis) chỉ được phát hiện vào mùa hè ở một số cao nguyên cao hơn mặt biển từ 3500 đến 5000m. Đó là các vùng Tây Tạng, Tứ Xuyên, Thanh Hi, Cam Túc, Vân Nam… Chính vì sự đòi hỏi môi trường nuôi cấy rất phức tạp nên Cordyceps sinensis được tìm thấy trong tự nhiên rất hiếm và dù chất lượng rất tốt nhưng chúng rất khó nuôi cấy trong môi trường nhân tạo. Chính điều này cũng biến C. sinensis trở thành loài nấm đắt nhất thế giới. “Giá của nó không thể so sánh với các loài nấm khác; giá của nó phải so sánh với những thứ giống như vàng, bạch kim và kim cương” Britt Bunyard nói tiếp.
Vậy, chính xác thì điều gì khiến nó trở nên đắt đỏ như vậy? C. sinensis thuộc nhóm nấm Ascomycete kí sinh trên ấu trùng của sâu bướm thuộc các loài Hepialis aromoricanis bởi sợi nấm và các dạng thể nền (stroma) hoặc quả thể. C. sinensis chứa nhiều thành phần có hoạt tính sinh học và khoáng chất như cordycepin (3’-deoxyadenosine) và cordycepic acid (D-mannitol) – hai thành phần hoạt động nhất và có ứng dụng y học, tất cả các acid amin thiết yếu, vitamin (chủ yếu là E, K, B1, B2, B12), carbohydrates, proteins, sterols, nucleosides và các nguyên tố cần thiết khác (như Mg, Fe, Cu, Mn, Zn, Pi, Se, Al, Si, Ni, Sr, Ti, Cr, K, Na, Ca).
C. sinensis đã sử dụng để điều trị các bệnh như ung thư, tiểu đường, bệnh phổi, rối loạn tim mạch, rối loạn chức năng tình dục, bệnh thận và các bệnh khác trong nhiều thế kỷ trong y học cổ truyền Trung Quốc và Y học bản địa Bhutan. Có rất nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng C. sinensis có tác động tốt trên động vật, các tế bào nuôi cấy và có khả năng ngăn chặn các tế bào khối u của các loại ung thư khác nhau. Các hoạt chất sinh học quý trong C. sinensis giúp sự dẻo dai của cơ bắp tái tạo nhanh sinh lực, chống lại sự lão hóa, tăng cường tuần hoàn và chức năng thận, tăng cường chức năng sinh lý của cả nam và nữ.
Chính vì quá đắt đỏ, ngay ở cả ở Tây Tạng, C. sinensis cũng rất hiếm và đã có nhiều tranh giành trong việc phân định lãnh thổ để thu hoạch Đông Trùng Hạ Thảo từ tự nhiên. Theo một báo cáo vào năm 2010, có bảy người đàn ông đã bị mất tích sau những tranh cãi về Động Trùng Hạ Thảo và hai người sau đó tìm thấy đã tử vong.
Nguồn tham khảo:
- https://www.npr.org/2011/10/09/141164173/caterpillar-fungus-the-viagra-of-the-himalayas?
- Choda U. 2017. Medicinal value of Cordyceps sinensis. Translational Biomedicine 8(4):132. doi: 10.21767/2172-0479.100132.